Kolonialisme en klimaat

Q&A

• 1. Waarom heb je een kaart gekozen als onderzoeksobject?

  We denken vaak dat alle kaarten als doel hebben om de werkelijkheid weer te geven. Maar dat is niet zo. Kaarten, en specifiek koloniale kaarten van veroverde gebieden, hadden vaak ook andere bedoelingen. Onder andere bezit legitimeren en een beeld van orde en controle overbrengen. Kaarten dienden dus het imperialistische doel van expansie, wat betekent dat ze niet neutraal waren in hun weergaven. Integendeel, hoe een gebied wordt weergegeven op een kaart kan ons veel vertellen over de periode waarin de kaart gemaakt is, en over de denkbeelden van zowel de persoon die de kaart gemaakt heeft als de persoon voor wie de kaart gemaakt is. Dat geldt ook voor deze kaart, die gemaakt is op vraag van de sociëteit van Suriname; de organisatie die gekoloniseerd Suriname bestuurde.

• 2. Kunnen we die andere doelen ook terugzien op deze kaart?

  Jazeker! De omranding van deze kaart toont ons dat het niet gaat om een objectieve, waarheidsgetrouwe weergave van Suriname. De omranding is bombastisch, en benadrukt de natuurlijke rijkdommen die het land te bieden had. Het benadrukt de vruchtbaarheid van het land, en wat dat kan opleveren voor Nederland. De Nederlandse wapenschilden die verstrengeld zijn met de planten weerspiegelen het idee dat de Surinaamse natuur in teken zou staan van Nederlandse economische winst. Ook wordt de inheemse Surinaamse bevolking op een stereotiepe manier afgebeeld. Deze gekoloniseerde mensen hadden geen inspraak over of en hoe zij zouden worden afgebeeld. Toch zijn ze weergegeven, alsof ze onderdeel zijn van wat het Surinaamse land Nederland te bieden had. De macht om te beslissen over deze weergave lag dus niet bij hen. Dit alles toont ons dat er heel wat ideeën schuilgaan achter deze kaart. Ideeën van imperialisme, machtsverhoudingen, witte superioriteit, en privileges. En dan hebben we het eigenlijk alleen nog maar over de omranding gehad, niet de kaart zelf!

• 3. Waarom heb je gekozen om te focussen op het water op deze kaart?

  Goede vraag! Water staat eigenlijk niet centraal op deze kaart. De kaart is gemaakt om de plantages in kaart te brengen en een beter overzicht te bieden van het Surinaamse grondgebied in z’n geheel. Toch heeft water een prominente aanwezigheid op de kaart. Net dat maakt het zo interessant om de weergave van water op deze kaart te bekijken. De natuurlijke rijkdommen die worden afgebeeld in de omranding zouden niet kunnen groeien zonder water. De plantages zouden niet opleveren als ze niet rond de vruchtbare rivieroevers zouden liggen. Het transport van producten, wapens en personen zou niet gelukt zijn zonder de waterwegen. Water is hét natuurlijke element dat de Nederlanders gebruikt hebben om de rest van de natuurlijke omgeving in Suriname naar hun hand te zetten. Omdat deze kaart zo oud is staan er nog geen dammen en kanalen op die de Nederlanders gegraven hebben in Suriname. Maar die zijn er later wel degelijk gekomen. De kennis over het beheersen en gebruiken van water heeft Nederland geholpen om de Surinaamse natuur ingrijpend te veranderen voor hun eigen belangen en motieven. Dat is ook waarom ik ervoor gekozen heb om te focussen op water. 

• 4. Wat wordt er bedoeld met de culturele rol van water in Nederland?

  Als ik zeg dat Nederland een lange geschiedenis heeft van zeemanschap en watermanagement dan zal niemand mij tegenspreken. Het idee dat water een bedreiging is voor Nederland, vanwege de stijgende zeespiegel, zit verstrengeld in het nationale zelfbeeld. Dammen, kanalen en polders, gebouwd om het water op afstand te houden, hebben het landschap gevormd. Water heeft dus een culturele rol in Nederland. Maar dit beeld is eigenlijk niet compleet. Er is geen reflectie over hoe Nederland hun kennis over water gebruikt heeft in hun eigen voordeel, specifiek in de koloniale periode. De kennis van water en watermanagement is gebruikt om gebieden te veroveren, mensen te onderdrukken en grondstoffen te ontginnen. Nederland gebruikte water net om hun eigen doelen te bereiken. Dit is ook vandaag de dag nog het geval. De watermanagement industrie in Nederland levert enorm veel geld op. Het is een exportproduct geworden, waarbij andere landen Nederland om advies komen vragen over het indammen en afvoeren van water. De klimaatcrisis doet de dreiging van wateroverlast wereldwijd toenemen, en Nederland krijgt dus ook meer vragen om advies over hoe dit tegen te gaan. Zo verdient Nederland vandaag de dag dus eigenlijk nog steeds geld aan hun verleden van de beheersing en het gebruik van water.

• 5. Wat is het belang van deze historische context voor ons in het heden?

  Het is belangrijk voor ons om in te zien dat het verleden het heden beïnvloedt. De manier waarop wij omgaan met de natuur is gebaseerd op ideeën die doorheen de tijd gegroeid zijn. We vinden deze manier van denken nu normaal maar we moeten onze cultuur ook in vraag durven stellen. We kunnen de klimaatcrisis alleen aanpakken als we ook bereid zijn om onze relatie tot de natuur te veranderen. We moeten leren samenleven met de natuur, in plaats van de natuur te zien als een object dat we naar onze hand moeten zetten. Dit is dus niet alleen een verhaal over het verleden, want kolonialisme en de desastreuze gevolgen ervan zien we vandaag de dag nog steeds terugkomen. Denk aan wat er gebeurt in Congo, Soedan en Gaza.