Vanuatu rechtszaak

Q&A

• 1. Wat is de eis in de Vanuatu rechtszaak?

  In de rechtszaak vragen de VN-lidstaten gezamenlijk advies aan het Internationale Gerechtshof (ICJ) over de verplichtingen van staten in de klimaatcrisis. Daarbij wordt bijvoorbeeld bepaald hoe bestaande internationale wetten kunnen worden toegepast om klimaatverandering te beperken, mensen en het milieu te beschermen en het Klimaatakkoord van Parijs te handhaven. Het doel is om de wettelijke verplichtingen van landen bij het aanpakken van de klimaatcrisis te verduidelijken en klimaatverandering te erkennen als een kwestie van mensenrechten op mondiale schaal. 

  Hoewel het advies op zichzelf niet bindend zal zijn, heeft de ICJ veel invloed. Het advies moet in de eerste plaats duidelijk maken dat ambitieuze klimaatactie vereist is onder internationaal recht. Verder kan het ertoe leiden dat landen die de klimaatcrisis hebben veroorzaakt (vooral in het mondiale noorden) schadevergoedingen moeten gaan betalen aan landen die de negatieve gevolgen ervan ondervinden (vooral in het mondiale zuiden). Ook kan het Hof bevestigen dat rijke landen armere landen financieel en technologisch moeten ondersteunen bij de energietransitie en adaptatiemaatregelen.

• 2. Waarom is deze rechtszaak zo belangrijk?

  Het is noodzakelijk om de relatie tussen klimaatverandering en mensenrechten in mondiaal perspectief te plaatsen. Want CO2-uitstoot blijft niet binnen grenzen. Bovendien: landen die het minst verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van de klimaatcrisis (zoals Vanuatu), lijden wel het meest onder de gevolgen ervan. Dat is onrechtvaardig. Door internationaal recht kunnen de rechten van landen als Vanuatu eindelijk wél serieus genomen worden. 

  Het recht op een veilige leefomgeving en een eigen cultuur wordt vanwege klimaatverandering al op veel plekken in de wereld geschonden. De rechtspraak is een van de meest invloedrijke manieren om mensen hiertegen te beschermen. En extra relevant voor klimaatzaken is dat het recht kan opkomen voor zowel de huidige, als de toekomstige generaties.

• 3. Wat maakt de Vanuatu rechtszaak zo bijzonder?

  Allereerst, omdat het Internationale Gerechtshof (ICJ), het hoogste gerechtshof ter wereld, zich nu voor het eerst bezighoudt met de klimaatkwestie. Hoewel er al wel nationale en regionale klimaatrechtszaken worden gevoerd, zijn de uitspraken nog vaak onzeker en erg verschillend van elkaar. In déze zaak wordt gevraagd naar een uitspraak op mondiaal niveau, wat dus geldt voor alle landen ter wereld. Dat zet zoden aan de dijk!

  Ook is de zaak uniek, omdat het laat zien dat kleine lokale gemeenschappen op het allerhoogste internationale niveau hun recht kunnen halen. Een echt David tegen Goliath verhaal. En met groot succes! Na jaren lobbyen op lokaal, nationaal en tot slot internationaal niveau, hebben uiteindelijk alle landen ter wereld ingestemd met de adviesaanvraag.

• 4. Wat is de grootste uitdaging in de rechtszaak?

  Alle VN-lidstaten en verscheidene internationale organisaties zijn uitgenodigd om pleidooien in te dienen. Veel van deze pleidooien verwijzen naar het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015. Dat klinkt mooi, maar dat akkoord is vrij beperkt en zit vol vage bewoordingen. Voor een krachtig advies is het belangrijk dat de verplichtingen en verantwoordelijkheden van landen veel concreter en ook strenger worden. Landen als Vanuatu wijzen daarom niet alleen naar Parijs, maar ook bijvoorbeeld naar universele verplichtingen om mensenrechten te beschermen. 

  Ook de historische vervuiling speelt een rol in het advies dat het Internationaal Gerechtshof zal gaan geven. Rijkere landen voelen zich daar vaak ongemakkelijk over, omdat er angst is voor aansprakelijkheid. De procedures zorgen dat de feiten op tafel komen te liggen en stellen landen als Vanuatu in staat om verhaal te halen.

• 5. Hoe zijn jullie aan de brief gekomen van de Vanuatu bewoner?

  Via de contacten van Margaretha hebben we een prominente lokale inwoner van Vanuatu, Stephanie Stevens, gevraagd om een brief te schrijven aan ons hier in Nederland. Zo kan zij ons op een hele persoonlijke en directe manier beter doen begrijpen en voelen wat klimaatverandering en de rechtszaak voor het leven van de lokale bevolking daar betekent. Ze heeft de brief naar ons gemaild. Wij hebben de brief hier vertaald en uitgeprint.